Γιάννης Παλαβός: Μιὰ σύντομη ἀποτίμηση τοῦ ἐγ­χει­ρή­μα­τος

.

.

Γιά­ννης Πα­λα­βός

 .

Μιὰ σύν­το­μη ἀ­πο­τί­μη­ση τοῦ ἐγ­χει­ρή­μα­τος

[Γιὰ τoὺς 420 χαρακτῆρες τοῦ Lou Beach]

 .

Ν ΣΥΝΟΨΙΖΑΜΕ τὰ βα­σι­κὰ χα­ρα­κτη­ρι­στι­κὰ ποὺ κα­θι­στοῦν ἕ­να δι­ή­γη­μα ἀ­ξι­α­νά­γνω­στο, θὰ κα­τα­λή­γα­με, ἐν­δε­χο­μέ­νως, στὰ ἑ­ξῆς: συμ­πύ­κνω­ση, οἰ­κο­νο­μί­α, ὑ­παι­νιγ­μός, αἰφ­νι­δια­σμός, ἀ­κρί­βεια, ἰ­δι­ά­ζου­σα γλώσ­σα, προ­σω­πι­κὸ βλέμ­μα καί, πρω­τί­στως, τὸ ρί­γος ποὺ ἀ­παν­τᾶ­ται στὴν ποί­η­ση· ὅ­λα, ἄλ­λω­στε, τὰ πα­ρα­πά­νω στοι­χεῖ­α προ­σι­διά­ζουν στὸν ποι­η­τι­κὸ λό­γο. Ἕ­νας ἀ­πὸ τοὺς ση­μαν­τι­κό­τε­ρους Ἕλ­λη­νες δι­η­γη­μα­το­γρά­φους τῆς ἐ­πο­χῆς μας, ὁ Γι­ῶρ­γος Σκαμ­παρ­δώ­νης, ἐ­πι­ση­μαί­νει σ’ ἕ­να κρι­τι­κό του ση­μεί­ω­μα ὅ­τι «κά­τω ἀ­πὸ τὸ δι­ή­γη­μα πρέ­πει νὰ σα­λεύ­ει τὸ ποί­η­μα» (Βι­βλι­ο­θή­κη Ἐ­λευ­θε­ρο­τυ­πί­ας, 23 Ὀ­κτω­βρί­ου 2009).

       Λαμ­βά­νον­τας ὑ­πό­ψη τὰ πα­ρα­πά­νω, θὰ μπο­ροῦ­σε ἴ­σως ὁ ἀ­να­γνώ­στης ἢ ὁ δι­η­γη­μα­το­γρά­φος ποὺ ἀν­τι­με­τω­πί­ζει ἐ­πι­φυ­λα­κτι­κὰ τὶς νέ­ες τε­χνο­λο­γί­ες καὶ τὶς συν­θῆ­κες ποὺ αὐ­τὲς δι­α­μορ­φώ­νουν γιὰ τὴ συγ­γρα­φή, νὰ ἀ­να­ρω­τη­θεῖ ἂν εἶ­ναι δυ­να­τὸν νὰ γρα­φτοῦν ἀ­ξι­ό­λο­γα δι­η­γή­μα­τα στὸ νέ­ο ψη­φια­κὸ πε­ρι­βάλ­λον. Ἡ ἀ­πάν­τη­ση εἶ­ναι ἀ­σφα­λῶς κα­τα­φα­τι­κή. Οἱ πε­ρι­ο­ρι­σμοὶ ποὺ τί­θεν­ται ἀ­πὸ τὰ νέ­α μέ­σα μπο­ροῦν στὰ χέ­ρια ἱ­κα­νῶν πε­ζο­γρά­φων ἢ ποι­η­τῶν νὰ ἀ­να­δει­χθοῦν σὲ ἀ­φε­τη­ρί­α πα­ρα­γω­γῆς κα­θό­λα ἀ­ξι­α­νά­γνω­στων ἔρ­γων. Οἱ κά­θε λο­γῆς πε­ρι­ο­ρι­σμοὶ ποὺ ὣς τὸν 20ὸ αἰ­ώ­να ὑ­πα­γό­ρευ­αν οἱ πα­ρα­δε­δο­μέ­νες ἐκ­φρα­στι­κὲς φόρ­μες (ἂς θυ­μη­θοῦ­με τὴν ὑ­ψη­λὴ κω­δι­κο­ποί­η­ση τοῦ ποι­η­τι­κοῦ λό­γου πρὶν τὸ μον­τερ­νι­σμὸ) οὐ­δέ­πο­τε ἐμ­πό­δι­σαν τὴ γέν­νη­ση ση­μαν­τι­κῶν ἔρ­γων – σπου­δαῖ­α σο­νέ­τα, παν­τούμ, χα­ϊ­κοῦ ἢ ποι­ή­μα­τα σὲ δε­κα­πεν­τα­σύλ­λα­βο γρά­φον­ταν πάν­το­τε. Κι αὐ­τὸ δι­ό­τι ὁ ἐ­παρ­κὴς ποι­η­τὴς ἢ πε­ζο­γρά­φος ἀ­ξι­ο­ποι­εῖ τοὺς πε­ρι­ο­ρι­σμοὺς καὶ τοὺς ἐν γέ­νει κα­νό­νες μιᾶς φόρ­μας ὑ­πέρ του καὶ ὑ­πὲρ τοῦ πε­ρι­ε­χο­μέ­νου – ἀρ­κεῖ φυ­σι­κὰ νὰ δι­α­θέ­τει ὁ­ρι­σμέ­νες ἢ ὅ­λες τὶς ποι­ό­τη­τες ποὺ ἀ­να­φέρ­θη­καν στὴν ἀρ­χὴ τοῦ ση­μει­ώ­μα­τος.

       Ἡ πε­ρί­πτω­ση τοῦ Λοὺ Μπίτς, ὁ ὁ­ποῖ­ος ἐ­πι­χεί­ρη­σε νὰ γρά­ψει μι­κρο­δι­η­γή­μα­τα τὸ πο­λὺ 420 χα­ρα­κτή­ρων, τοὺς ὁ­ποί­ους μέ­χρι πρό­σφα­τα ἔ­θε­τε ὣς ὅ­ριο τὸ Φέ­ισ­μπουκ, ἐ­πι­βε­βαι­ώ­νει τὸν ἰ­σχυ­ρι­σμὸ αὐ­τόν. Τὰ σύν­το­μα κεί­με­να τοῦ Μπὶτς ὑ­περ­βαί­νουν εὔ­κο­λα τὸ ἐ­πί­πε­δο τοῦ εὐ­φυ­ο­λο­γή­μα­τος, τοῦ ἐν­τυ­πω­σι­ο­θη­ρι­κοῦ λε­κτι­κοῦ πυ­ρο­τε­χνή­μα­τος ἢ τῆς βι­νι­έ­τας, δι­α­θέ­τον­τας ἱ­κα­νὸ βά­θος, ποι­η­τι­κὴ προ­ο­πτι­κὴ καὶ τὸν ἀ­ναγ­καῖ­ο ὑ­παι­νι­κτι­κὸ χα­ρα­κτή­ρα· εἶ­ναι, συ­νε­πῶς, κα­θό­λα ἀ­ξι­α­νά­γνω­στα λο­γο­τε­χνή­μα­τα, ἀ­νε­ξαρ­τή­τως ἔ­κτα­σης ἢ πε­ρι­βάλ­λον­τος ὅ­που δη­μι­ουρ­γή­θη­καν. Ὁ Μπὶτς ἀ­ξι­ο­ποί­η­σε στὸ ἔ­πα­κρο τὰ ἀ­σφυ­κτι­κὰ ὅ­ρια τοῦ Φέ­ισ­μπουκ πα­ρα­δί­δον­τας κεί­με­να ποὺ πεί­θουν τὸν ἀ­να­γνώ­στη.

      Ἀ­σφα­λῶς, δὲν εἶ­ναι ὅ­λα τα ἀ­νά­λο­γα ἐγ­χει­ρή­μα­τα a p­r­i­o­ri ἐ­πι­τυ­χῆ. Τὸ 2011, ἡ Ἀγ­γλι­κὴ Ἑ­ται­ρεί­α Συγ­γρα­φέ­ων ὀρ­γά­νω­σε μιὰ ἐκ­στρα­τεί­α ἐ­ναν­τί­ον τῆς μεί­ω­σης ἀ­να­γνώ­σε­ων δι­η­γη­μά­των ἀ­πὸ τὸ ρα­δι­ό­φω­νο τοῦ BBC. Ἕ­νας ἀ­πὸ τοὺς τρό­πους ἀν­τί­δρα­σης ἦ­ταν ἡ συγ­γρα­φὴ μι­κρο­δι­η­γη­μά­των μέ­σω Του­ί­τερ (γιὰ πε­ρισ­σό­τε­ρες πλη­ρο­φο­ρί­ες γιὰ τὸ ἐγ­χεί­ρη­μα, βλ. τὸ σχετικὸ ἀφιέρωμα τοῦ ἰ­στο­λο­γί­ου Ἱ­στο­ρί­ες Μπον­ζά­ι). Ὡ­στό­σο στὴν πε­ρί­πτω­ση ἐ­κεί­νη τὸ ἀ­πο­τέ­λε­σμα δὲ στέ­φθη­κε μὲ ἐ­πι­τυ­χί­α, δι­ό­τι, πέ­ρα ἀ­πὸ τὸ γε­γο­νὸς ὅ­τι τὸ χρο­νι­κὸ πε­ρι­θώ­ριο συγ­γρα­φῆς τῶν μι­κρο­δι­η­γη­μά­των ἦ­ταν πο­λὺ μι­κρὸ (μό­λις λί­γες ὧ­ρες), τὸ τε­λι­κὸ δι­ή­γη­μα ἦ­ταν προ­ϊ­ὸν συλ­λο­γι­κῆς ἐρ­γα­σί­ας ἑ­κα­τον­τά­δων χρη­στῶν του Του­ί­τερ. Μὲ ἄλ­λα λό­για, ἀ­που­σί­α­ζε τὸ ἀ­πο­τύ­πω­μα μιᾶς μο­να­δι­κῆς προ­σω­πι­κό­τη­τας, ἀν­τα­νά­κλα­ση τῆς ὁ­ποί­ας —αἰ­σθη­τι­κὰ ἀλ­λὰ καὶ ὡς πε­ρι­ε­χό­με­νο— ἀ­πο­τε­λεῖ τὸ κεί­με­νο. Οἱ πα­ρά­γον­τες αὐ­τοὶ δὲ σχε­τί­ζον­ται μὲ τὸ ἴ­διο το μέ­σο καὶ τοὺς πε­ρι­ο­ρι­σμοὺς ποὺ θέ­τει, ἀλ­λὰ μὲ ἐ­ξω­τε­ρι­κοὺς πα­ρά­γον­τες, δη­λα­δὴ τὴ χρή­ση τοῦ μέ­σου.

       Ἀν­τί­θε­τα, ὁ Μπὶτς ἔ­γρα­ψε τὰ μι­κρο­δι­η­γή­μα­τα τῶν 420 χα­ρα­κτή­ρων στὸ Φέ­ισ­μπουκ, ὅ­πως θὰ τὰ ἔ­γρα­φε ὁ­ποι­οσ­δή­πο­τε ἄλ­λος συγ­γρα­φέ­ας σὲ «πα­ρα­δο­σια­κὸ» πε­ρι­βάλ­λον, δη­λα­δὴ στὸ χαρ­τί: ἀ­σκών­τας ὁ ἴ­διος πλή­ρη ἔ­λεγ­χο στὸ κεί­με­νο, μὲ ἐ­λευ­θε­ρί­α χρό­νου καὶ ἐ­πι­λο­γῆς ὕ­φους. Ἐ­φό­σον ὁ Μπὶτς εἶ­ναι ἱ­κα­νὸς πε­ζο­γρά­φος —πράγ­μα ποὺ τὸ βι­βλί­ο ὡς σύ­νο­λο ἀ­πο­δει­κνύ­ει—, τὸ δι­ή­γη­μα ὄν­τως, ὅ­πως ση­μει­ώ­νει ὁ Σκὸτ Μπράν­τφιλντ στὴν κρι­τι­κή του στοὺς N­ew Y­o­rk T­i­m­es, «βγαί­νει θρι­αμ­βευ­τὴς» ἀ­π’ αὐ­τὸ τὸ ὁ­μο­λο­γου­μέ­νως ἐν­δι­α­φέ­ρον πεί­ρα­μα.

 .

.

Πηγή: Πρώτη δημοσίευση.

Γιά­ννης Πα­λα­βός (Βελ­βεν­τὸ Κο­ζά­νης, 1980). Σπού­δα­σε δη­μο­σι­ο­γρα­φί­α στὸ ΑΠΘ καὶ πο­λι­τι­στι­κὴ δι­α­χεί­ρι­ση στὸ Παν­τεῖ­ο. Τὸ 2007 κυ­κλο­φό­ρη­σε ἀ­πὸ τὴν I­n­t­ro B­o­o­ks ἡ συλ­λο­γὴ δι­η­γη­μά­των του Ἀ­λη­θι­νὴ ἀ­γά­πη καὶ ἄλ­λες ἱ­στο­ρί­ες. Τὸ 2009 κυ­κλο­φό­ρη­σε ἀ­πὸ τὶς ἐκ­δό­σεις Τό­πος τὸ βι­βλί­ο Σὰν Ἄν­γκρε / Τὰ δά­κρυ­α τῆς Φὸν Μπρά­ουν, ποὺ ἔ­γρα­ψε μα­ζὶ μὲ τὸν Σω­τή­ρη Μπα­μ­πα­τζι­μό­που­λο. Τὸ 2011 ἔ­γρα­ψε μα­ζὶ μὲ τὸν Τά­σο Ζα­φει­ριά­δη τὸ σε­νά­ριο γιὰ τὸ κό­μικ «Τὸ πτῶ­μα», σὲ σχέ­διο Θα­νά­ση Πέ­τρου (J­e­m­ma P­r­e­ss). Δι­η­γή­μα­τα καὶ με­τα­φρά­σεις του (με­τα­ξὺ ἄλ­λων: E­d­g­ar L­ee M­a­s­t­e­rs, M­i­r­o­sl­av Ho­l­ub, M­a­t­t­h­ew A­r­n­o­ld, D­o­n­a­ld J­u­s­t­i­ce) ἔ­χουν δη­μο­σι­ευ­θεῖ στὰ πε­ρι­ο­δι­κὰ Τὸ Δέν­τρο, Ἐν­τευ­κτή­ριο, (Δε)κα­τά, Ἡ Πα­ρέμ­βα­ση, e–po­e­ma κ.ἄ. Τὸ 2012 κυκλοφόρησε ἡ συλλογὴ διηγημάτων του Ἀστεῖο (ἐκδ. Νεφέλη). Γιὰ τὸ ἱ­στο­λό­γιο τοῦ Πλα­νό­διου ἔ­χει με­τα­φρά­σει τὸ δι­ή­γη­μα τῆς Γου­ί­λα Κά­θερ «Πί­τερ» καὶ ἔ­χει ἐ­πι­με­λη­θεῖ τὸ ἀ­φι­έ­ρω­μα «Ὁ Ἄμ­προ­ουζ Μπὴρς καὶ οἱ “Φαν­τα­στι­κοὶ Μύ­θοι”­» κα­θὼς καὶ τὴν πα­ρου­σί­αση τοῦ «Λο­γο­τε­χνι­κοῦ Του­ϊ­το­μα­ρα­θώ­νιου» ποὺ δι­ορ­γά­νω­σε ἡ ἀγ­γλι­κὴ Ἑ­ται­ρεί­α Συγ­γρα­φέ­ων τὸν Σε­πτέμ­βριο-Ὀ­κτώ­βριο τοῦ 2011. Πε­ρισ­σό­τε­ρα γιὰ τὸ ἀ­φιέ­ρω­μά μας στὸν Λοὺ Μπὶτς βλέ­πε ἐ­δῶ τὸ εἰ­σα­γω­γι­κὸ ἄρ­θρο τοῦ Σκὸτ Μπράντ­φιλντ κα­θὼς καὶ τὸ σχό­λι­ό μας στὸ Ἡ­με­ρο­λό­γιο Κα­τα­στρώ­μα­τος (ἐγ­γραφὴ 18-08-2014).

 .