Τὶμ Τόμλινσον (Tim Tomlinson)
Σπουδαῖες σκέψεις σὲ λίγες λέξεις!
(Great Thoughts, Few Words!)
Μιὰ συνέντευξη τοὺ Τὶμ Τόμλινσον στὸν Βασίλη Μανουσάκη
γιὰ τὸ ἱστολόγιον Πλανόδιον-Ἱστορίες Μπονζάϊ
Τί εἶναι διήγημα-ἀστραπή;
«Ἀστραπὴ» εἶναι ἕνας ἐπινοημένος ὅρος γιὰ μιὰ νεφελώδη μορφή. Ἄν θυμᾶμαι καλά, «ξαφνικὸ διήγημα» ἦταν ὁ ὅρος ποὺ χρησιμοποιοῦνταν, ὅταν πρωτοεμφανίστηκε ἡ ἀνάγκη γιὰ κατηγοριοποίηση τῆς νέας φόρμας. Ἀλλὰ φυσικὰ τὸ «διήγημα-ἀστραπή» —μὲ ἄλλα ὀνόματα, ἢ κανένα ὄνομα— ἀνάγεται στὴ Γερτρούδη Στάϊν καὶ τὸν Κάφκα, τὸν Μποντλέρ, τὸν Πόε καὶ ἀκόμα πιὸ πίσω.
Σήμερα, εἶναι ὁ ὅρος ποὺ χρησιμοποιοῦμε γιὰ πρόζα ὁρισμένης ἔκτασης. Κάτι παραπάνω ἀπὸ τριακόσιες λέξεις, ἢ καὶ πεντακόσιες – τὸ ὅριο λέξεων διαφέρει ἀπὸ χῶρο δημοσίευσης σὲ χῶρο δημοσίευσης, καὶ κάτω ἀπὸ χίλιες λέξεις ἢ χίλιες πεντακόσιες, ἀλλὰ σίγουρα ποτὲ μεγαλύτερο ἀπὸ δύο χιλιάδες λέξεις, ἀλλὰ καὶ πάλι ἐξαρτᾷται ἀπὸ τὸν χῶρο δημοσίευσης. Μερικὲς ἱστορίες στὴν πρόσφατη συλλογὴ τῆς Λὶν Σάρον Σουάρτζ, Ἔκφραση Ἀλήθειας (Truthtelling), εἶναι ἀρκετὰ μεγαλύτερες ἀπὸ δύο χιλιάδες λέξεις, ἀλλὰ ἡ ἴδια ἡ συλλογὴ θεωρεῖται κατὰ κάποιον τρόπο διαφορετικὴ ἀπὸ μιὰ συλλογὴ διηγημάτων μὲ συμβατικὴ ἔκταση.
Ποιό εἶναι τὸ μέγεθος ἑνὸς διηγήματος-ἀστραπὴ ποὺ θὰ πρότεινες σὲ κάποιον ποὺ θὰ ἤθελε νὰ ξεκινήσει νὰ γράφει;
Δὲν ξέρω ἂν θὰ πρότεινα μέγεθος. Ἴσως πρότεινα συγγραφεῖς —Ρόμπερτ Γουόλσερ, Λίντια Ντέϊβις, Κέϊτ Ζαμπρίνο—, καὶ θὰ πρότεινα καὶ τὴν ἐξάσκηση τῆς συγγραφῆς. Γιὰ νὰ δοῦν τί θὰ προκύψει. Καὶ φυσικὰ νὰ προσέχουν τίς ὁδηγίες ποὺ δίνουν οἱ χῶροι δημοσίευσης. Ὅπως εἶπα, οἱ ὁρισμοὶ ποικίλλουν καὶ δὲν θέλεις νὰ στείλεις μιὰ ἱστορία χιλίων πεντακοσίων λέξεων κάπου, ὅπου διήγημα-ἀστραπὴ ὁρίζεται αὐτὸ ποὺ ἔχει ὅριο λέξεων κάτω ἀπὸ ὀχτακόσιες.
Γιατί «διήγημα-ἀστραπή»;
Στὴν ποίηση, ὁ φίλος μας Ράβι Σανκὰρ μιλάει γιὰ τὴν ἀπελευθερωτικὴ ἐπίδραση τῶν περιορισμῶν. Τὸ διήγημα-ἀστραπὴ εἶναι ἐκπαιδευτικὸ ἀπὸ αὐτὴν τὴν ἄποψη. Ἀπαιτεῖ ἀνελέητη οἰκονομία ἔκφρασης. Μπορεῖς νὰ μάθεις πολλὰ γιὰ μιὰ πρόταση, ὅταν ἀναγκαστεῖς νὰ κόψεις, νὰ κόψεις, νὰ κόψεις.
Πῶς μπορεῖ κάποιος νὰ μιλάει γιὰ μεγαλύτερα πράγματα σὲ λιγότερες λέξεις;
Μὲ μοναδικὴ ἀκρίβεια, ὅπως βρίσκουμε στὴ διάσημη ἱστορία ἕξι λέξεων τοῦ Χέμινγουεϊ – ἡ ὁποία μπορεῖ νὰ εἶναι πιὸ εὐφυὴς ἀπὸ ὅ,τι συγκινητική. Ἀλλὰ μένοντας σὲ αὐτὸν γιὰ μιὰ στιγμή, ἱστορίες ὅπως τὸ «A Clean Well-Lighted Place» ἢ τὸ «Hills Like White Elephants» εἶναι ἐξαιρετικὰ παραδείγματα τῆς δικῆς του θεωρίας τοῦ παγόβουνου ὅσον ἀφορᾷ τὴν ἀφήγηση ἱστοριῶν – ἐλάχιστες κορυφές, ποὺ στηρίζονται πάνω σὲ τεράστιες κατασκευὲς τίς ὁποῖες ὁ ἀναγνώστης δὲν βλέπει ποτέ. Ἄν οἱ κορυφὲς εἶναι καλὰ κατασκευασμένες, θὰ ὑποδηλώσουν μεγαλύτερα πράγματα.
Στὴν Ἑλλάδα, καὶ στὸ περιοδικὸ ὅπου θὰ ἐμφανιστεῖ αὐτὴ ἡ συνέντευξη, ὀνομάσαμε τὰ διηγήματα-ἀστραπή, Ἱστορίες Μπονζάϊ. Μπορεῖ κάποιος νὰ περιορίσει τὴ συγγραφή τους καὶ παράλληλα νὰ δημιουργήσει κάτι ποὺ λειτουργεῖ ὡς ὅλον;
Ἄν κατανοῶ σωστὰ τὴν ἐρώτηση, ναί. Σκέφτομαι πρόσφατα βιβλία τῆς Τζένι Ὄφιλ ἢ τῆς Σάρα Μανγκοῦσο. Τὰ ἀποσπάσματα εἶναι γιὰ τὰ βιβλία ὅ,τι τὰ ἀστέρια γιὰ τοὺς ἀστερισμούς.
Εἶναι τὸ διήγημα-ἀστραπὴ πολιτισμικὴ ἀνάγκη;
Εἶναι στὴ Νέα Ὑόρκη, καὶ ἴσως σὲ κάθε πόλη. Σὲ ἕνα ἀπὸ τὰ δικά μου, «Μιὰ ἱστορία τῆς Λίντια Ντέϊβις», ἕνας ἀγχωμένος ἀφηγητὴς στὸ μετρὸ ἔχει ἀνάγκη νὰ χωρέσει μιὰ αἰσθητικὴ ἐμπειρία στὸν χρόνο ποὺ χρειάζεται νὰ φτάσει ἀπὸ τὴ μία στάση στὴν ἄλλη. Τὸ διήγημα-ἀστραπὴ μπορεῖ νὰ χωρέσει ἄνετα σὲ αὐτὰ τὰ χρονικὰ διαστήματα (ἀκόμα καὶ ἂν δὲν γίνεται στὴ δική μου ἱστορία).
Μοιράσου, σὲ παρακαλῶ, μιὰ στιγμὴ ἢ στιγμὲς ἔμπνευσης.
Τὸ «Eerie Moan» τοῦ Ντιοὺκ Ἔλινγκτον μὲ μάγεψε. Δὲν μποροῦσα νὰ κάνω τίποτε ἂν δὲν τὸ ἄκουγα στὸ κεφάλι μου. Σκέφτηκα πὼς ὁ μόνος τρόπος νὰ τὸ ξεφορτωθῶ ἦταν νὰ τὸ γράψω. Τὸ ἀποτέλεσμα εἶναι μία μοναδικὴ πρόταση 712 λέξεων ποὺ ἀποτελεῖ τὸ διήγημα-ἀστραπὴ μὲ τὸν (πολὺ πρωτότυπο) τίτλο «Eerie Moan». Δὲν εἶχε τὸ προσδοκώμενο ἀποτέλεσμα —ἀκόμα ἀκούω το τραγούδι στὸ κεφάλι μου— ἀλλὰ χαίρομαι γιὰ τὴν ἱστορία.
Περίγραψε, σὲ παρακαλῶ, τὴν τεχνική σου ὅσον ἀφορᾷ τίς μικρὲς αὐτὲς ἱστορίες.
Πολὺ συχνά, ξεκινᾶνε μὲ μία πρόταση. Ἔχω τὸ ὑλικὸ στὸ κεφάλι μου —τοὺς χαρακτῆρες, τὸ σκηνικό, ἴσως καὶ κάνα-δυὸ περιστατικά— μερικὲς φορὲς γιὰ ἑβδομάδες, μῆνες ἢ καὶ περισσότερο. Ξεκινᾶνε ὅταν, γιὰ ὁποιονδήποτε λόγο, ἡ πρώτη πρόταση ξεπηδάει ἀπὸ τὸ κεφάλι μου. Συχνά, αὐτὲς οἱ πρῶτες προτάσεις πηγάζουν ἀπὸ κάτι ποὺ διαβάζω. Ἀλλὰ ἐμφανίζονται ὁπουδήποτε καὶ μὲ ὁποιονδήποτε τρόπο. Στὸ ντούς, στὸ στρωματάκι τῆς γιόγκα, στὸ λεωφορεῖο. Ἔχω στιλὸ καὶ μικρὰ σημειωματάρια μαζί μου παντοῦ.
Μιὰ σημείωση γιὰ τοὺς μελλοντικοὺς συγγραφεῖς διηγημάτων-ἀστραπή.
Σπουδαῖες σκέψεις σὲ λίγες λέξεις. Εἶναι καλὴ ἐποχὴ γιὰ μικρὰ δείγματα δουλειᾶς – πολλοὶ χῶροι δημοσίευσης τὰ ἀναζητοῦν.
Μιὰ σημείωση γιὰ τοὺς ἀναγνῶστες τοῦ Πλανόδιου.
Χαίρομαι πολὺ ποὺ μαθαίνω ὅτι ἀναγνῶστες στὴν Ἀθήνα θὰ διαβάσουν τίς ἱστορίες μου ἀπὸ τὴ Νέα Ὑόρκη. Ἐλπίζω μιὰ μέρα νὰ μπορέσω νὰ τίς διαβάσω ἐγὼ ὁ ἴδιος ἐκεῖ.
(Μάϊος 2021)
Πηγή: Πρώτη δημοσίευση.
Τὶμ Τόμλινσον (Tim Tomlinson) (Νέα Ὑόρκη, 1955). Ἔχει γράψει τὴν ποιητικὴ συλλογὴ Requiem for the Tree Fort I Set on Fire καὶ τὴ συλλογὴ μικροδιηγημάτων This Is Not Happening to You. Διηγήματα καὶ ποιήματά του ἔχουν δημοσιευτεῖ σὲ πολλὰ περιοδικὰ σὲ διάφορα μέρη τοῦ κόσμου. Εἶναι συνιδρυτὴς τοῦ ὀργανισμοῦ γιὰ τὴ δημιουργικὴ γραφὴ New York Writers Workshop. Ἐπισκεφτεῖτε τον στὸ timtomlinson.org
Μετάφραση ἀπὸ τὰ ἀγγλικά:
Μανουσάκης, Βασίλης. (Ἀθήνα, 1972). Ποίηση, διήγημα, μετάφραση. Ἔχει διδακτορικὸ στὴν Ἀμερικανικὴ ποίηση. Διδάσκει λογοτεχνία καὶ μετάφραση στὸ Hellenic American College. Βιβλία του: Μιᾶς σταγόνας χρόνος (ποίηση, 2009), Ἀνθρώπων ὄνειρα (διηγήματα, 2010), Movie Stills (ποίηση στὴν ἀγγλικὴ γλώσσα, 2013), Εὔθραυστο ὅριο (ποίηση, 2014). Συμμετεῖχε στὴν ἐπιμέλεια τῶν τριῶν ἀφιερωμάτων τοῦ περιοδικοῦ Πλανόδιον γιὰ τὸ ἑλληνικὸ καὶ τὸ ἀμερικανικὸ μικροδιήγημα/μπονζάι. Ἔχει μεταφράσει πάνω ἀπὸ 20 λογοτεχνικὰ βιβλία καὶ δεκάδες διηγήματα καὶ ποιήματα. Ἔχει ἐπιμεληθεῖ λογοτεχνικὰ ἀφιερώματα στὸ ἐξωτερικό, ἐνῶ μεταφράσεις καὶ ἄρθρα του ἔχουν δημοσιευτεῖ σὲ περιοδικὰ τῆς Ἑλλάδας καὶ τοῦ ἐξωτερικοῦ. Ἀπὸ τὸν Νοέμβριο τοῦ 2020 διδάσκει σὲ σεμινάρια στὸ New York Writers Workshop.
Κατηγορίες: Tomlinson Tim, Μανουσάκης Βασίλης, Ἀναφορές, Γιὰ τὸ Διήγημα.
Filed under: ΑΝΑΦΟΡΕΣ,Μανουσάκης Βασίλης,Tomlinson Tim | Tagged: Βασίλης Μανουσάκης,Tim Tomlinson | Τὰ σχόλια στὸ Τὶμ Τόμλινσον (Tim Tomlinson): Σπουδαῖες σκέψεις σὲ λίγες λέξεις! ἔχουν κλείσει